Antonius Sanderus (1586-1664) in de
Cultuurbibliotheek
Walter de
Smaele
In de
Cultuurbibliotheek zijn voorhanden:
- drie uitgaven van de Flandria
illustrata:
-
de
tweede Latijnse uitgave, eerste oplage van 1732
-
de
tweede Latijnse uitgave, tweede oplage van 1735
-
de
Nederlandse editie Verheerlykt Vlaandre van 1735
2. Chorographia Sacra Brabantiae tweede uitgave van 1726
3. Icones urbium, villarum, castellorum et
coenobiorum Gallo-Flandriae
quae tertia pars est Flandriae illustratae
van 1974 (Uitgave door Familia et Patria van het onuitgegeven
handschrift 16823 van de Koninklijke Bibliotheek in Brussel)
(afbeelding 3a-3b)
4.
De Brugensibus eruditionis fama claris van 1624
5. Gandavum
sive Gandavensium rerum van 1627
Bovendien vinden we er de nodige instrumenten om de
werken van A. Sanderus te bestuderen.
De
Flandria illustrata van Antonius Sanderus door Carlos De Vleesschauwer, Brussel, A. Van Look, 1978.
(Cultuurbibliotheek Ex. 2003/1841)
Dit werk
verscheen eerst in Archief- en Bibliotheekwezen in België 1978, 1-2,
1-114 .
Het biedt
een nuttige bibliografie, een biografie, een pagina over Sanderus’ voorgangers,
en vooral de geschiedenis en de inhoud van de verschillende uitgaven van de Flandria
illustrata. Het bespreekt ook de niet verschenen delen en beoordeelt de
waarde en het nut van de Flandria illustrata. Zeer belangrijk is het
register van de platen die alfabetisch gerangschikt worden per gemeente waartoe
zij behoren. Dit register van 307 platen, bevat: het volgnummer, de benaming
van de localiteit, het uitgebeelde onderwerp, de editie waarin het voorkomt,
het boekdeel, de pagina’s, het genre en de formaten, de signaturen, de aard van
het opschrift of de titel en sommige bijzonderheden.
Flandria illustrata van Sanderus.
Bibliografiscke kanttekeningen op de twee latijnse edities (1641-1732) en op
“Verheerlykt Vlaandre” (1735) door Antoon Viaene in Biekorf Jg. 70, 1970.
(Cultuurbibliotheek Ex. 2004/4051) Van dit artikel werd een verzorgde overdruk gemaakt.
(Cultuurbibliotheek Ex.2003/2249)
In zijn opstel
bespreekt Antoon Viaene drie punten: 1. de diverse uitgaven, 2. de verwarring
rond de namen van Vlaanderen ( Keizers Vlaandre, Fransch Vlaandre, Hollandsch
Vlaandre) en de vertalingen van plaatsnamen uit het Latijn, en 3. het
plaatwerk.
De gegraveerde, onuitgegeven en
verloren geraakte teekeningen voor Sanderus’ “Flandria illustrata” door G. Caullet, Antwerpen, J.-E. Buschmann, 1908
(Handzame, Familia et Patria, 1974, Cultuurbibliotheek Ex. 2008/186)
Het werk van G.
Caullet werd aan Icones..., (Handzame 1974) toegevoegd. Het beslaat
99 bladzijden en bevat veel meer dan de titel laat vermoeden. Men kan er de
hele moeizame publicatie van de twee
delen meemaken en de frustratie van Sanderus aanvoelen toen hij er niet in slaagde
zijn derde deel tot een goed einde te brengen. Men verneemt ook veel over de
tekenaars die Sanderus in dienst nam. Over het analytisch register schrijft
Caullet : “Hierin wordt o.a. gansch het plaatwerk der Flandria Illustrata,
zoals het door Sanderus aangelegd was, opgenomen. Men heeft hier dan ook een
volledige systematische katalogus van den grafischen arbeid van dit werk, met
verwijzingen naar ons opstel.”
In de Bibliotheca Belgica V, 11-70 kan men een zakelijke beschrijving vinden van alle werken.
(Cultuurbibliotheek Ex. 2009/1894)
In de Biographie Nationale 21, 317-367 schreef V. Fris
een biografie en interessante inleiding op het werk van Sanderus.
(Cultuurbibliotheek Ex.2004/2878)
|
uit Chorographia Sacra Brabantiae |
Onder de titel
‘Antoine Sanderus’ werden twee werkjes in een fraai
bandje gebonden:
de Saint-Genois, Jules,
Antoine
Sanderus et ses écrits. Une page de nôtre histoire
littéraire au XVIIe siècle,
Gent, De Busscher, 1861.
Galesloot, L., La Flandria illustrata de Sanderus. Première édition. Notice historique sur sa publication, Brugge, Aimé De
Zutter, 1873.(Cultuurbibliotheek Ex. 2010/2871)
De Saint-Genois
beschrijft het leven en het werk van A.S. en biedt vooral een bibliografie van
51 nummers. De beschreven werken worden
kort van commentaar voorzien. Van het handschrift Antonii Sanderi presbyteri rerum Tornacensium libri VI geeft hij de inhoudstafel en hij
beschrijft de bewaarde portretten van A.S.
Galesloot
schrijft zeer gestructureerd en hij kan als eerste gebruik maken van toen
recent ontdekt archiefmateriaal:
1.
Het contract
tussen Sanderus en Henricus Hondius. Het blijft een raadsel waarom de
protestant Hondius de Flandria illustrata zou uitgeven. Jan D’Hondt een neef
van de uitgever fungeert als tussenpersoon. Hij speelt een onduidelijke rol.
Hondius zelf schrijft vol misprijzen over “de godeloose paep” “dit gebroetsel”.
Over het werk van Sanderus: “...de slordicheyt van de copye, welcke meerendeels
is getrocken doch seer vitieux, uyt gedruckte boecken, en hier en daer maer by
gevoegt eenige beschryvingen van reliquien heyligen en diergelycke beuseleryen,
daer hier de catholycken selve mede gecken, want de werelt is nu te snoode en
te erg om diergelycke kinderlycke dingen alle te gelooven.”
2.
Hoe de
publicatie aan de gebroeders Johannes en Cornelius Blaeu verkocht wordt.
3.
De brieven
van Sanderus, Jan D’Hondt en de gebroeders Blaeu, in verband met de publicaties
van Sanderus. De 46 brieven worden gepubliceerd of samengevat.
4.
Het proces
tussen Johannes Blaeu en Isabelle Van de Steene, de weduwe van Jan D’Hondt.
Blaeu stuurde een factuur die betwist werd. Het proces werd na 20 jaar door Blaeu gewonnen. Hij en zij waren al
gestorven! De factuur wordt door Galesloot gepubliceerd en is interessant voor
de prijzen en het aantal verkochte exemplaren.
Dit werk
verscheen eerst in Annales de la Société d’Emulation de
Bruges XXIII, 221-256, XXIV,
169-178 en 297-320, XXV, 339-364.
(Cultuurbibliotheek Ex. 2000/1604)
In 1880
publiceerde hij in dezelfde Annales : Deux lettres
de Sanderus autographes et inédits XXXI, 260-267.
In de Annales I, 82
vermelden we nog Lettre de Sanderus uitgegeven door F. Van de Putte. Het betreft hier een kort briefje aan K. De Visch van de
Duinenabdij in Brugge. Sanderus voelt blijkbaar zijn einde naderen.
In Handelingen
van de Koninklijke Geschied- en Oudheidkundige kring van Kortrijk, publiceerde
O. de Borchgrave een paar artikels over Sanderus (Cultuurbibliotheek Ex. 2009/2707):
Sanderus en zijn bijdrage over Wakken XX, 275-279
Henricus Hondius en de eerste uitgave
van Sanderus’ Flandria Illustrata XLVI, 95-113.
“Sanderus is
(dus) allerminst een geschiedschrijver, evenmin een objectief waarnemer,
verhaler en schrijver van den toestand van zijn tijd...” lezen we in het eerste
opstel. Het tweede is overbodig wanneer men Galesloot gelezen heeft.